Zelfregulering en digitale vaardigheden opbouwen

Blended onderwijs vraagt heel wat basisvaardigheden van cursisten. Het toevoegen van een online component aan klassikaal onderwijs betekent dat de cursisten over voldoende digitale vaardigheden moeten beschikken om die online leeractiviteiten uit te voeren.

Blended onderwijs gaat ook vaak samen met meer onderwijs op afstand waar cursisten thuis, vaak individueel, leeractiviteiten uitvoeren. Dat vergt heel wat zelfregulerende vaardigheden. Dat houdt in dat cursisten onder andere hun taken moeten kunnen plannen, inschatten hoe lang het zal duren, zichzelf motiveren, een rustige leeromgeving inrichten, hulp vragen wanneer nodig, …

Zowel de digitale vaardigheden als de zelfregulerende vaardigheden zijn bij laaggeletterde cursisten vaak niet sterk ontwikkeld, en vragen extra aandacht.

Zowel voor de digitale als voor de zelfreguleringsvaardigheden werkt een stapsgewijze aanpak het best. Als leerkracht kan je die stapsgewijze aanpak realiseren in een aangepast blended ontwerp dat rekening houdt met de beginsituatie van de cursisten en geleidelijk mogelijkheden tot kleine succeservaringen inbouwt. Door de lessen in het begin vooral klassikaal te organiseren en de cursisten geleidelijk steeds meer individuele, online taken thuis te laten doen, bouw je zowel de zelfregulerende vaardigheden als de digitale vaardigheden op.

Naast een stapsgewijze opbouw in je ontwerp, speelt ook het leerkrachthandelen tijdens de cursus een cruciale rol. Wees aanwezig en bereikbaar in de klas én in de digitale omgeving, zodat je cursisten steeds bij jou terecht kunnen met moeilijkheden.

Hoe kan je als leerkracht nu je cursisten ondersteunen bij het zelf reguleren van hun leren? Uit onderzoek blijkt dat in elk type onderwijs een bepaalde mate van zelfregulering vereist is om aan de leeractiviteiten deel te kunnen nemen:

• Een klassikale of synchrone les vereist bijvoorbeeld dat de cursisten op tijd komen, aandachtig zijn, actief meedenken, antwoord geven wanneer dat gevraagd wordt, …
• Online asynchrone taken vereisen dan weer dat de cursist tijd maakt om individueel met de cursus bezig te zijn, dat hij een rustige ruimte kiest, zichzelf motiveert om de taken af te maken, …

Als cursisten niet aan die vereisten voldoen, en dus niet (ten volle) aan de leeractiviteiten kunnen deelnemen, heeft dat heel wat mogelijke negatieve gevolgen: cursisten voelen zich onzeker, angstig en doelloos. Ze gaan minder leren, en sommige cursisten stoppen zelfs met de cursus.

Dat wil je als leerkracht natuurlijk voorkomen! Gelukkig kan je de cursist op verschillende manieren ondersteunen bij het ontwikkelen van zelfreguleringsstrategieën. Dat doe je enerzijds door in je cursusontwerp aandacht te hebben voor zelfregulering, en anderzijds door er in je leerkrachthandelen extra op te focussen. In de vraag ‘Hoe help ik de cursisten met het opbouwen van zelfregulerende vaardigheden?’ lees je hoe je dit concreet aanpakt.

Ook de digitale vaardigheden kunnen stap voor stap opgebouwd worden, waarbij cursisten ze eerst inoefenen in de klassikale context met voldoende ondersteuning van de leerkracht, voordat ze in hun eigen leven alleen aan de slag gaan. In de eerste lesmomenten moet er voor de absolute beginners aandacht zijn voor het leren kennen van de knoppen en de navigatie op een tablet of laptop. Ook het wegnemen van de startersangst is een belangrijke voorwaarde om digitaal te kunnen werken.

Onderzoek toont aan dat talige en schriftelijke geletterdheid geen noodzakelijke voorwaarde is om aan digitale geletterdheid te werken. Integendeel, technologie en geletterdheid zijn heel sterk met elkaar verbonden, en kunnen moeilijk los van elkaar geleerd worden. Technologie maakt inherent deel uit van dagdagelijks leven en taken en het is dan ook aangewezen om talige en digitale vaardigheden geïntegreerd te ontwikkelen, bij het uitvoeren van authentieke, dagdagelijkse taken.

Meer achtergrond en toelichting bij deze bouwsteen en bij het BLEND UP-model vind je in het rapport To blend or not to blend? Krachtige én gelijke digitale leerkansen realiseren voor laaggeletterde (NT2-)cursisten. Er is ook een samenvatting.